Osman Hamdi Bey kaçakçılardan rüşvet aldı mı?

Anadolu’daki tarihi eserleri yurtdışına kaçıran yabancı ülke temsilcilerinin, dönemin Müze-i Hümayun Müdürü ressam Osman Hamdi Bey’e ‘kıyak’ yaptıkları iddia edildi. İddia Aktüel Arkeoloji dergisinin son sayısında yayımlandı. Tarih yağmacılarının ilginç kıyağını ise aşağıda okuyacaksınız.

Ressam Osman Hamdi Bey, 30 yıl boyunca Müze-i Hümayun Müdürü olarak görev yaptı ve ismiyle ‘Osmanlı arkeolojisinin başlangıcı’ eşdeğer tutuluyor. Buna karşılık müthiş bir suçlama ile de karşı karşıya Osman Hamdi Bey… 1830-1922 yılları arasında Anadolu topraklarından sökülüp çalınan ve yurtdışına taşınan tarihi eserleri ‘görmemezlikten geldiği’ öne sürülüyor.

Aktüel Arkeoloji dergisinin eylül- ekim sayısında ‘Osman Hamdi Bey neden istifa etti?’ başlıklı yazı insanı şaşkınlığa sürüklüyor. Bu da olur mu, dedirtiyor.

Cumhuriyet gazetesinde kültür sanat muhabiri Ezgi Atabilen de Aktüel Arkeoloji dergisinin haberini sayfalarına taşıdı.

Cumhuriyet’in haberinden okuyalım iddiaları:

Yaşar Yılmaz, geçenlerde Yapı Endüstri Merkezi Yayınları’ndan çıkan ‘Anadolu’nun Gözyaşları’ kitabında, çoğunluğu 1830-1922 yılları arasında, Anadolu’nun çeşitli bölgelerinden götürülmüş ve günümüzde Avrupa ile ABD’deki müzelerde sergilenen tarihi eserlerimizin bugüne dek hazırlanmış en kapsamlı envanterini sunmuştu.

Göz yummayı arşiv belgeliyor

Aktüel Arkeoloji dergisinin eylül- ekim sayısı için kaleme aldığı ‘Osman Hamdi Bey neden istifa etti?’ başlıklı yazısında ise, 30 yıla yakın süre boyunca üstlendiği Müze-i Hümayun müdürlüğü görevi süresince, Osman Hamdi Bey’in usulsüz arkeolojik kazılar yapılması ve çıkarılan eserlerin Avrupa müzelerine taşınmasına göz yumduğunu, arşiv belgeleri eşliğinde, ortaya çıkardı.

Yılmaz’ın yazısına göre; arkeoloji alanındaki adımlarını kolaylaştırmak isteyen büyük güçler, eski eserler konusunda tek yetkili olan Osman Hamdi Bey’le ilişkilerini sıcak tutmaya çalışıyorlardı. Osman Hamdi, Bağdat vilayeti sınırları içinden eser taşıyan Fransızlara yardımcı oluyor, Fransızlarsa Osman Hamdi Bey’in bu iyiliklerine teşekkür için onun Paris’te bir sergiye katılan ve bugün kayıp olan ‘Mezarda Türk Kadınları’ tablosunu 4000 franga satın alıyor, yetmiyor, bir de kendisine fahri doktora veriyorlardı.

Assos eserlerini Amerikalılara verdi

Osman Bey, Fransızlara bunca ayrıcalık tanırken, ABD’lilere ise Anadolu’dan eser taşımaları ve kazı izni almaları konusunda güçlük çıkarıyordu. Boston’dan iki arkeolog Assos’tan (Behramkale) kazdıkları eserleri götürmek istiyor ama eserler sandıklar içinde bir buçuk yıl bekletiliyordu. Hâl böyle olunca, ABD’liler de Fransızların yöntemini benimsediler. Osman Hamdi Bey’in Chicago sergisi için ABD’ye gitmiş ‘Cami Önünde’ adlı tablosunu 6000 franga satın almakla kalmadılar, kendisine Pennsylvania Üniversitesi’nin fahri doktora kararını da bildirdiler. Yılmaz’ın iddiasına göre, ABD’lilerin bu girişimlerinden sonra, yalısındaki bir davetten ayrılmak üzere kendisiyle vedalaşan ABD’li arkeoloğa Osman Hamdi Bey, “Şu sandıkları ne zaman alacaksınız?” diye sormuş, aldığı “Majesteleri ne zaman emir buyurursa” yanıtı üzerine, “Verdim bile” diyerek Assos’taki eserlerimizin iznini ‘verivermişti’.

Osman Hamdi’ye hediye heykeller

Yaşar Yılmaz’ın verdiği bir diğer örnek ise, kabartmalarını 15 santimetre kalınlığında ‘kesip’ Berlin’deki Pergamon Müzesi’nin duvarlarına yapıştırdığı Bergama Zeus Sunağı gibi daha pek çok önemli eseri gemilerle Almanya’ya taşıyan Carl Humann’ın Bergama kazılarına ve eser kaçırmasına göz yummuş olması. Humann, Bergama kazı raporlarına, “Bunların hepsi Hamdi Bey’in müsaadesiyle gerçekleşti. Bu yüce davranışa karşılık bir hediye niteliğinde iki adet eksiksiz sayılabilecek Bergama’da bulunmuş Ammon ve Hermafrodit heykelleri kendilerine hediye edilmiştir” diye not düşmüş.

Fransızlar soydu, haberi olmadı

Aktüel Arkeoloji dergisindeki yazıda ayrıca; Bergama, Priene, Magnesia, Milet eserlerinin Osman Hamdi Bey’in uygulamakla sorumlu olduğu 1884 Asar-ı Atika Nizamnamesi’ne karşın götürülmüş, müze salonlarının bu eserlerle doldurulmuş olduğu, dahası Osman Hamdi Bey’in ofisine sadece birkaç yüz metre uzaktaki Ayasofya haziresinde bulunan II. Selim’in türbesinin çinisi ile Piyale Paşa Camii’nin çinilerinin Fransızlar tarafından soyulmasından bile habersiz oluşu yazıyor.