NOBEL Edebiyat Ödülü Svetlana Alexiyeviç’in

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Nobel Edebiyat Ödülü’nün bu yılki sahibini açıkladı. Belarus yazar ve araştırmacı gazeteci Svetlana Alexiyeviç 2015 yılının Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandı. 67 yaşındaki Svetlana Alexiyeviç’e bu ödülü kazanan ondördüncü kadın yazar oldu. Edebiyat dalında Nobel ödülü kazanan ilk gazeteci olan Aleksiyeviç, yaklaşık 972 bin dolarlık para ödülünü almaya da hak kazandı. Ödülün veriliş gerekçesi ‘yazarın eserlerindeki çok seslilik’ olarak ifade edildi. Akademi Başkanı Sara Danius, “Aleksiyeviç’in çalışmaları, zamanımızın ızdırap ve cesaretini anıtlaştırmaktadır” yorumunu yaptı.

Sansürlü kitap Türkçe yayınlandı

Aleksiyeviç, 1948 yılında Ukrayna’nın Ivano-Frankivsk şehrinde, Belarus baba ve Ukraynalı bir annenin çocuğu olarak dünyaya gözlerini açtı. 1972 yılında Minsk Üniversitesi Gazetecilik bölümünden mezun oldu. Mezuniyetinin ardından ilk kitabının (Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü, ki Türkçeye nedense Nazi İşgalinde Sovyet Kadınlar olarak çevrildi) yayımlanma tarihi olan 1985’e dek gazetecilik yaptı. II. Dünya Savaşı daha önce çok da ele alınmayan yönleriyle, bir kadının monologları şeklinde anlatılan kitap, Kızıl Ordu’nun Alman kadınlara tecavüz ettiğini anlattığı bölümler sansürlenerek yayımlandı. Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü, buna rağmen kısa sürede birçok baskı yaparak 2 milyondan fazla sattı. Aleksiyeviç Sovyetler Birliği’nin dağılmasından yaklaşık 10 yıl sonra aynı kitabı yeniden ele alarak sansürsüz yayımlatmayı başardı. Ancak Türkçe’de sansürlü versiyonun çevirisi yer alıyor.

67 yaşındaki Belarus yazar ve araştırmacı gazeteci Svetlana Alexiyeviç, pek çok ulusal ve uluslararası ödüle layık görüldü. II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, Çernobil faciası, SSCB’nin dağılması gibi dramatik olayları yaşadı, bu olaylara tanık olanlarla röportajlar yaptı. Yazıları rejimi rahatsız edince 2000 yılında hakkında yasal kovuşturma başlatıldı. Bunun üzerine ülkesini terk etti.

Hayatının sonraki 10 yılını kendisine kucak açan Paris, Göteborg ve Berlin gibi şehirlerde, siyasi sürgün olarak geçirdi. Nihayet 2011 yılında ülkesine geri döndü.

Yazarın kitapları, SSCB’de yaşamış insanları anlatıyor. Sovyet-Afgan Savaşı’nın ilk ağızdan anlatıldığı Çinko Çocukları ve Çernobil kazasının ele alındığı Çernobil’den Sesler isimli kitapları en önemli eserleri. Son Tanıklar: Çocuksu Olmayan Öyküler isimli kitabında savaş, kadın ve çocukların gözünden anlatılıyor. 1993 yılında, SSCB’nin dağılması sonucunda umutsuzluğa kapılıp, intihara teşebbüs eden insanların öykülerinin anlatıldığı Ölümle Efsunlananlar isimli kitabını yayımladı. Aleksiyeviç’in kitapları, aralarında Türkçenin de olduğu toplam 19 farklı dile çevrildi. Kitapların yanı sıra 21 belgeselin metnini hazırladı ve üç tiyatro oyununun senaryosunu yazdı.

Aleksiyeviç’in Türkçede Bir Nükleer Felaketin Sözlü Tarihi – Çernobil’den Sesler (Aytaşı Yayınları – baskısı tükenmiş) ve Nazi İşgalinde Sovyet Kadınlar (Evrensel Basım Yayın) iki kitabı bulunuyor.

Ödülleri
Lettre Ulysses Award komitesi üyesi Aleksiyeviç pek çok ulusal ve uluslararası ödülün de sahibi:
– 1985 Nikolay Ostrovskiy Ödülü-SSCB
– 1985 Konstantin Fedin Ödülü-SSCB
– 1985 Komsomol Ödülü-SSCB
– 1996 Tucholsky-Preis (İsveç PEN)
– 1997 Andrei Sinyavsky Prize]
– 1998 Leipziger Book Prize on European Understanding
– 1998 Friedrich-Ebert-Stiftung-Preis
– 1999 Herder Prize
– 2005 National Book Critics Circle Award, Voices from Chernobyl
– 2007 Oxfam Novib/PEN Award
– 2011 Ryszard-Kapuściński-Preis (Polish)
– 2013 Peace Prize of the German Book Trade
– 2013 Prix Médicis essai, La Fin de l’homme rouge ou le temps du désenchantement
– 2014 Officier D’ordre Des Arts et Des Lettres De La Republique Francaise.