Cüzdanımızdaki ilk Türk kadın romancı Kim?

Cüzdanımızdaki ilk Türk kadın romancı kim? Ey okur cüzdanında Türk edebiyatının ve İslam coğrafyasının ilk kadın romancısının fotoğrafını taşıyorsun haberin var mı?

Garip bir soru oldu elbette. Ancak çoğumuz ya dikkatsizliğimizden ya da konuyla ilgili olmadığımızdan cüzdanımızdaki Fatma Aliye Topuz’dan haberdar değiliz.

Şimdi bir 50 TL’lik banknotu alıyor ve arkasındaki fotoğrafa uzun uzun bakıyorsunuz. İşte bu kadın Fatma Aliye Topuz.

Kültürlü bir kadın olan Fatma Aliye Hanım’ın kıymetli eserleri bulunuyor. 1862′de İstanbul’da doğdu; 1936′da yine İstanbul’da yaşamını yitirdi. Fatma Aliye Hanım, soyadı yasasından sonra Topuz soyadını aldı.

Babası tarihçi Ahmed Cevdet Paşa’dır. Evinde özel dersler aldı. Fransızcası mükemmel derecedeydi. Yazmaya Fransızca’dan yaptığı çevirilerle başladı.

İlk edebi çalışması 1889 yılında Georges Ohnet’in Volente adlı romanını çevirdiği Meram adlı romandır. Romanda adını kullanmamış, “Bir Hanım” imzasıyla yayımlamıştır.

1891’de Ahmet Mithat Efendi ile birlikte ilginç bir roman yazdı. Hayal ve Hakikat adlı bu romanda kadın karakterin sözlerini, ifadelerini Fatma Aliye Hanım’ın, erkeğinkini Ahmet Mithat Efendi yazdı. Roman, “Bir Kadın” ve “Ahmet Mithat” imzasıyla yayımlandı.

Bu romandan sonra ikili uzun süre mektuplaşmış ve bu mektupları Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nde yayımlandı.

Kendi adıyla ilk romanını ise Fatma Aliye Hanım 1892’de yazdı. Muhadarat adlı romanında bir kadının ilk aşkını unutamayacağı inancını çürütmeye çalıştı.

Görev için gittiği Halep’te hayatına tanıklık ettiği bir kadın udiyi konu etti Udi adlı romanında. Yıl 1899. Romanda mutsuz bir evlilik yapan Bedia’nın hikayesini dönemine göre çok yalın bir dille anlattı. O dönem alışık olunmayan bir ‘kadının çalışması’ önerisini gündeme getirdi. Roman Fransızca’ya çevrildi.

Fatma Aliye Hanım, sadece edebi eserleriyle değil kadın sorunlarına olan ilgisi ile de öne çıktı. Kadınlara Mahsus Gazete’de kadın sorunlarına ilişkin makaleler yazdı.

Yardım cemiyetlerinde görev yaptı. Ülkemizdeki ilk resmi kadın derneğini de Fatma Haliye Hanım kurdu: Nisvan-ı Osmaniye İmdat Cemiyet. 1897 yılında 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’da yaralanan askerlerin ailelerine yardım amacıyla Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yazılar yazdı, derneği de bu nedenle kurdu.

Fatma Aliye Hanım, Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin de ilk kadın üyesidir. 1914 yılında yazdığı Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı son yapıtıdır. Nisvan-ı İslam adlı eseri Fransızca ve Arapça’ya çevirildi.

Bazı çevreler tarafından Atatürk ve Cumhuriyet düşmanı ilan edildi (ayrı bir yazı konusu). Buna karşın Osmanlı’nın en aydın kadınları arasında anıldı. Türk kadınına çalışması gerektiğini romanlarında işledi. Romanlarında, kadın-erkek eşitliğinin teminatı olarak, kadının çalışma hayatında yer almasını, ekonomik özgürlüğüne kavuşmasını özellikle temenni etti.

Fatma Aliye Topuz, 13 Temmuz 1936 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Cenazesi Feriköy Mezarlığı’na gömüldü.