Sinema ve tiyatrodan kayan yıldız Başar Sabuncu

Türk tiyatro ve sinemasına emek vermiş, güzel işler yapmış olan 73 yaşındaki Başar Sabuncu hayatını kaybetti. Yazdı ve yönetti. Şener Şen’in oynadığı Çıplak Vatandaş, Zengin Mutfağı gibi sinemada iz bırakan filmlerde imzası olan Başar Sabuncu tiyatro dünyamızda da büyük izler bırakan bir isimdi.

Onun mesleki sıfatlarını şöyle sıraladığımızda “Oyun ve senaryo yazarı, tiyatro ve sinema yönetmeni, çevirmen, sahne tasarımcısı” sanat dünyamızın ne kadar değerli bir ismi kaybettiği de ortaya çıkıyor.

Şener Şen’in başrolünde yer aldığı 1985 yapımı ‘Çıplak Vatandaş’, 1986 yapımı Müjde Ar’ın ‘Asılacak Kadın’ adlı filmleri yönetti. ‘Şalvar Davası’ ve ‘Namuslu’ adlı filmlerin senaryolarını yazdı. Tiyatro alanında ise Sheakespeare eserlerini çevirdi. Ancak kendine ait ince nüanslarla bu çevirileri yaptı.

Saint Joseph Lisesi’nde öğrenim gördüğü yıllarda tiyatroyla ilgilenmeye başladı. 1962’de henüz 19 yaşındayken ‘Kargalar’ adlı oyunu yazdı. Oyun, Devlet Tiyatroları tarafından sahnelendi. Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi ve sonrasında İstanbul Üniversitesi’nde Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde eğitim gördü.

Oyunculuk da yaptı

Başar Sabuncu, birkaç yıl oyunculuk yaptıktan sonra yazar ve yönetmenlik üzerine çalışmalarına ağırlık verdi. 1960’lı yıllarda TRT Ankara Radyosu tiyatro bölümünde görev aldığı dönemde aralarında ‘İlyada’, ‘Don Kişot’, ‘Goriot Baba’nın bulunduğu 18 eseri oyunlaştırdı. Bu dönem çok sayıda radyo oyununun yönetmenliğini üstlendi. 1965’te bu dönemde adı Sevgi Yenen olan Sevgi Soysal ile evlendi. Sevgi Soysal, Başar Sabuncu’yla evli olduğu dönem eserlerinde de Sevgi Sabuncu imzasını kullandı. İkili Brecht’in ‘Arturo Ui’nin Yükselişi’ eserini birlikte çevirdi. 1971’de Sevgi Sabuncu’yla boşanan Başar Sabuncu, daha sonra tiyatro oyuncusu Sevil Candan Sabuncu ile evlendi.

Darbenin izleri

12 Mart darbesinin ardından bir süre Fransa’da yaşadı. Ardından Muhsin Ertuğrul’un çağrısı üzerine, 1974’de yönetmen olarak İstanbul Şehir Tiyatroları’na katıldı. 12 Eylül 1980 darbesini izleyen günlerde, 1402 sayılı yasa uyarınca kurumdaki görevine son verilmesinin ardından, Berlin’de, Schaubühne Tiyatrosu’nda ‘İşgal’ oyununu sahneye taşıdı. 1980’lerin başında senaryoları farklı yönetmenler tarafından perdeye taşındı, 1985’ten itibarense altı film yönetti; tiyatro yönetmenliğine devam etti. Başar Sabuncu ardında çok sayıda oyun, film ve çeviri bıraktı.

Türkiye’de ‘yasaklı’ olduğu yıllarda İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda Nâzım Hikmet sahneleyen ve 12 Eylül darbesinden sonra kurumdan atılan Sabuncu, Berlin’deki ünlü Schaubühne Tiyatrosu’nda da ‘İşgal’ oyununu sahnelemişti.

Yurtdışı günleri

Başar Sabuncu 12 Mart 1971 darbesininden sonra, bir süre yurt dışında yaşamayı yeğledi. Fransa’da iki yıl tiyatro araştırmalarının ardından, Türkiye’ye dönüşünde, Muhsin Ertuğrul’un çağrısı üzerine, 1974’de yönetmen olarak İstanbul Şehir Tiyatroları’na katıldı. Kurumda “Yerinden Yönetim”’in uygulanmasına öncülük etti; Üsküdar ve Fatih sahnelerinin sanat yönetmenliği görevlerini üslendi. Çok uzun bir ayrılıktan sonra Nazım Hikmet’i yeniden Şehir Tiyatrosu seyicileri ile buluşturdu.

12 Eylül 1980 darbesini izleyen günlerde, 1402 sayılı yasa uyarınca kurumdaki görevine son verilmesinin ardından, Berlin’de, Schaubühne Tiyatrosu’nda ‘İşgal’ oyununu yönetti. 1982-1983 yıllarında ise, Sururi-Cezzar Tiyatrosu’nda, özgün oyun Kaldırım Serçesi ile Şan Tiyatrosu’nda Brecht düzenlemesi Şvayk Hitler’e Karşı ve Prosper Mérimée uyarlaması Kan ve Gül (Karmen) müzikli oyunlarını sahneledi. Aynı dönemde “Aydınlar Dilekçesi” kapsamında, askeri mahkemede yargılandı.

Çıplak Vatandaş

Sonraki yıllarda sinema çalışmalarına ağırlık verdi. Aralarında Şener Şen’li ‘Namuslu’nun da olduğu ilk beş senaryosu başka yönetmenlerce perdeye taşındı. 1985’den başlayarak kendi senaryolarından, aralarında ‘Çıplak Vatandaş’ (1985), ‘Asılacak Kadın’ (1986), ‘Zengin Mutfağı’ (1988) ve ‘Yolcu’nun (1994) da olduğu altı film çekti. Çok sayıda uluslararası şenlikte Türkiye sinemasını temsil etti. 1988’de Londra’da British Film Institute; 1991’de Paris’te Fransız Sinematek’i; 1992’de Montpellier Festivali tarafından, adına tüm filmlerinin gösterildiği saygı haftaları düzenlendi.

Zengin Mutfağı

1988’de, uzun bir yasal savaşımın ardından, Şehir Tiyatroları’na döndükten sonra, bu kurumda ve Devlet Tiyatroları ile özel tiyatrolarda 30’u aşkın tiyatro yapıtının yönetmenliğini üstlendi. Şehir Tiyatrosu’nun İstanbul Belediyesi karşısındaki “sanatsal bağımsızlığı” konusunda, yönetimle ilkesel anlaşmazlık nedeniyle, 2004’te emeklilik yaşını beklemeden, kurumdan ayrıldı.

Racine, Marivaux, Brecht, Genet, Kovaçeviç’in kimi oyunlarını Türkçeye çevirdi. Başar Sabuncu için 19 Haziran Cuma saat 10.30’da Harbiye Muhsin Ertuğrul’da tören düzenlenecek. Sabuncu’nun naaşı, öğle vakti Teşvikiye Camii’ndeki cenaze namazının ardından Edirnekapı Mezarlığı’nda toprağa verilecek.