Çalıntı roman olayında “Fil Kavgası”
Edebiyat dünyası 2013’e veda etmeye az bir süre kala çalıntı roman kavramı ile “fil kavgası”na şahit oldu. Fillerden biri şu sıralar çok satanlar listesinde olan Elif Şafak’ın “Ustam ve Ben” indeki, diğeri ise Portekizli romancı Jose Saramago’nun “Filin Yolculuğu”ndaki … Kavganın merkezinde ise “fil çaldın” suçlaması yer alıyor.
Elif Şafak için ilk değil
Elif Şafak, romanları dünyanın farklı ülkelerinde romanları okurlarla buluşan bir yazar. Yılın sonuna yaklaşırken yeni romanı raflarda yerini alınca müthiş bir suçlama ile karşı karşıya kaldı. Portekiz’in dünyaca ünlü yazarı Jose Saramago’nun romanı ile kendi roma yazdığı arasındaki benzerliklere dikkat çekilerek suçlanan Elif Şafak daha önce de bu türden kavgalar içinde yer almıştı.
Şafak, yaptığı söyleşilerde bu suçlamaya yönelik “Gene aynı kişiler karalamaya başladılar” diyerek kendisi aleyhinde bir kampanya yürütüldüğünü öne sürdü. 480 sayfalık romanın kapağındaki fil figürü, Saramago’nun eserindeki ile birbirine benzer şekilde ortaya çıktı. Her iki kapakta da ortada yalnız bir fil yer alırken, Elif Şafak’ın Ustam ve Ben’indeki olaylar 16’ıncı yüzyılda geçiyor.
Saramago’nun filinin hikayesi de aynı yüzyılda üstelik her iki roman arasında ironik bir bağ da ortaya çıkıyor. Şöyle ki; Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan, Elif Şafak’ın romanının merkezindedir. Saramago’nun filinin adı ise Muhteşem Süleyman’dır…
Muhteşem Süleyman’ın yolculuğu
Nobel Edebiyat Ödüllü yazar Saramago’nun romanı Türkiye’de Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından basıldı. 196 sayfalık roman, Saramago’nun, ölümünden 2 yıl önce yani 2008 yılında yayınlandı. 1551 yılında Los Albagres Kralı Üçüncü Don Juan ve karısına Hindistan’dan hediye olarak gelen bir sevimli filin adı Süleyman’dır. Portekiz kralı, fili Avusturya veliahtı Arşıdük Maximilian’a hediye edecektir. Fil, Arşıdük’e İspanya’yı ziyareti sırasında hediye edilir. Portekiz’den İspanya’ya oradan da yeni sahibinin ülkesine kervan halinde yolculuğa çıkar fil Süleyman. Filin başı üstünde de adı Subhro olan terbiyecisi oturmaktadır. Filin yeni sahibi ona Osmanlı padişahına gönderme yaparak Süleyman’ın önüne bir de ‘muhteşem’ini ekleyerek Muhteşem Süleyman adını verir.
Elif Şafak’ın romanındaki fil ise Hindistan’dan İstanbul’a gelmektedir ve elbette onun da bir bakıcısı vardır. Aynı yıllarda geçen bir hikaye ile birlikte fil ve bakıcısının her iki romanın da kahramanları olarak alması “çalıntı” iddiaları için kanıt olarak gösterildi.
Elif Şafak’ın romanın tanıtım için yaptığı söyleşilerde “Kitap daha basılmadan piyasaya çıkmadan gene aynı kişiler karalamaya başladılar. -Bunda fil var o kitapta da fil ve bakıcı var. Demek ki 480 sayfa roman çalıntı- diyebildiler. Edebiyatı bu ilkel düzeyde tartışmayı edebiyata hakaret sayıyorum” demişti. Edebiyat üstadlarının vereceği karara saygı duyalım ama biz yine de size her iki romanı da okumanızı önerelim.